Galerię rozpoczynają artyści wywodzący się ze środowiska warszawskiego: klasycysta Antoni Blank, portrecista Józef Simmler czy znany z satyrycznych ilustracji Franciszek Kostrzewski. Wokół prac pedagoga warszawskiej Szkoły Rysunku – Wojciecha Gersona, skupiają się jego wychowankowie, reprezentanci realizmu w portrecie mieszczańskim - Stanisław Lentz czy pejzażu – Józef Chełmoński. „Monachijczycy”, ważni dla regionu radomskiego ze względu na kluczową postać Józefa Brandta związanego z Orońskiem, to Włodzimierz Łoś i Stanisław Wolski. Środowisko monachijskie to również pejzaże Romana Kochanowskiego i portrety Olgi Boznańskiej, artystki identyfikowanej jednak głównie ze sztuką polskiego modernizmu przełomu XIX i XX wieku.

Młoda Polska to przede wszystkim prężnie działające środowisko artystów związanych z Krakowem. Pokazujemy prace Juliana Fałata, reformatora Akademii Sztuk Pięknych, oraz grona pedagogów związanych z tą uczelnią: Jana Stanisławskiego, Stanisława Wyspiańskiego (wraz z „Portretem dziewczynki” dotychczas będącym w depozycie Muzeum Wyspiańskiego w Krakowie), Leona Wyczółkowskiego.

Ważnym wyznacznikiem Młodej Polski jest właśnie malarstwo pejzażowe, także secesyjne, włoskie krajobrazy Edwarda Okunia i Antoniego Gawińskiego. Prezentujemy również obrazy ilustrujące fascynację życiem i obyczajami chłopów z podkrakowskiej wsi (Włodzimierz Tetmajer), czy terenów huculszczyzny (Fryderyk Pautsch, Kazimierz Sichulski). Spośród krakowskiej Grupy Pięciu pokazane jest malarstwo Witolda Wojtkiewicza, Wlastimila Hofmana i Jana Rembowskiego. Portrety pędzla Władysława Podkowińskiego, konsekwentnego impresjonisty na gruncie polskim, znajdują się obok prac Józefa Pankiewicza, który po epizodzie impresjonistycznym postrzegany jest przede wszystkim jako patron kapistów, a szerzej nurtu kolorystycznego.

Awangardowe malarstwo okresu międzywojennego ilustrują martwe natury Henryka Stażewskiego i Aleksandra Rafałowskiego. Polski formizm, którego teoria wyrosła na gruncie zachodnich zjawisk w sztuce: kubizmu, futuryzmu i ekspresjonizmu, możemy oglądać m.in. w portretach Zbigniewa Pronaszki, Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Na ekspozycji obecne jest też nazwisko wielkiej indywidualności międzywojennego Zakopanego i Warszawy, Zofii Stryjeńskiej.

Grupa Krakowska reprezentowana jest pracami Adama Marczyńskiego, Marii Jaremy, Tadeusza Kantora, Tadeusza Brzozowskiego, Jerzego Nowosielskiego. Oryginalna, trudna do sklasyfikowania twórczość Andrzeja Wróblewskiego („Sklepikarz” z 1949 r.) wywarła również znaczący wpływ na prace obecnych na wystawie członków grupy Wprost (Leszka Sobockiego oraz Zbyluta Grzywacza). Powojenna awangarda w malarstwie, abstrakcja Stefana Gierowskiego, Jana Tarasina, oraz malarstwo materii Aleksandra Kobzdeja, poprzedzają nowy realizm z końca lat 70’tych i 80’tych kręgu warszawskiego: Łukasza Korolkiewicza, Edwarda Dwurnika („Portret Ewy Kuryluk”) oraz krakowskiego twórcę Zbysława Marka Maciejewskiego.

Wystawa „Galeria malarstwa polskiego XIX i XX wieku” oparta jest przede wszystkim na zbiorach własnych Muzeum im. Jacka Malczewskiego, depozytach Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi i z kolekcji prywatnej.

Paulina Szymalak, komisarz wystawy