„Orońsko. 17 km w linii prostej” – wystawa z kolekcji Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
 

Wernisaż: 22.04.2016 roku, godz. 17.00

Wystawa czynna do 30.07.2016 roku

Kuratorka: Eulalia Domanowska

Współpraca: Anna Podsiadły i Henryk Gac

Uczestnicy: Magdalena Abakanowicz, Paweł Althamer, Sylwester Ambroziak, Mirosław

Bałka, Krzysztof M. Bednarski, Michalina Bigaj, Tatiana Czekalska i Leszek Golec, Tomasz

Domański, Barbara Falender, Wojciech Fangor, Miłosz Flis, Bogusław Gabryś, Władysław

Hasior, Maria Jarema, Jerzy Jarnuszkiewicz, Marek Kijewski i Małgorzata Malinowska,

Katarzyna Kobro, Bartosz Kokosiński, Tadeusz Koper, Grzegorz Kowalski, Jarosław

Kozakiewicz, Edward Krasiński, Piotr Kurka, Natalia Lach-Lachowicz, Artur Malewski,

Sławoj Ostrowski, Marta Pszonak, Adam Rzepecki, Stanisław Szyba, Martyna Szwinta,

Henryk Albin Tomaszewski, Magdalena Więcek-Wnuk, August Zamoyski, Wojciech

Zasadni, Barbara Zbrożyna
 

Wystawa „Orońsko. 17 km w linii prostej” została przygotowana przez Centrum Rzeźby

Polskiej na bazie kolekcji instytucji i prac artystów z nią związanych. Spośród blisko 2000

dzieł wybrano kilkadziesiąt rzeźb, obiektów i instalacji, prac artystów różnych generacji. Po

prezentacji zatytułowanej „Inny świat”, która odbyła się zimą tego roku w Galerii Biura

Wystaw Artystycznych w Ostrowcu Świętokrzyskim, obecna wystawa jest drugą z kolei

próbą spojrzenia na orońskie zbiory dokonaną przez nową dyrektor Eulalię Domanowską.

Orońska kolekcja rzeźby była budowana przez ostatnie 30 lat przez kolejnych dyrektorów

artystycznych instytucji: Jana St. Wojciechowskiego, Lecha Karwowskiego i Mariusza

Knorowskiego, a także artystów i środowisko rzeźbiarskie. Znajdziemy w niej przykłady

rzeźby polskiej od początku XX wieku po czasy współczesne. Najstarsze dzieła pochodzą z

pierwszej dekady minionego stulecia. Są to dzieła klasyków – Konstantego Laszczki i

Stanisława Ostrowskiego. Z dwudziestolecia międzywojennego posiadamy prace tak

znakomitych artystów jak Katarzyna Kobro, Maria Jarema czy August Zamoyski.

Powojenne czasy przynoszą ekspresyjne przykłady twórczości Zofii Woźnej, Bronisława

Chromego czy Józefa Szajny. Kolejne eksponaty z lat 60. i 70. – Jerzego Jarnuszkiewicza,

Barbary Zbrożyny, Magdaleny Więcek – ukazują zwrot ku nowoczesności. Pojawiają się

przykłady rzeźby abstrakcyjnej i konceptualnej, ale dominującą tendencją polskiej sztuki

pozostaje figuracja. Centrum posiada także dzieła artystów czerpiących z tradycji sztuki

ludowej i związanych z zakopiańską Szkołą Kenara, jak Stanisław Kulon, Antoni Rząsa i

Władysław Hasior. Kolejną grupę stanowią prace abstrakcyjne, organiczne bądź

geometryczne, m.in. Edwarda Łazikowskiego, Antoniego Starczewskiego czy Macieja

Szańkowskiego.
 

W Orońsku pod koniec ubiegłego wieku pracuje wybitna polska artystka Magdalena

Abakanowicz. W Galerii Wozownia można zobaczyć jej stale prezentowaną pracę „Ukon” z

cyklu „Gry wojenne” wykonaną w 1995 roku. Natomiast na obecnej wystawie pokazujemy

„Kroczących”1 – grupę postaci wykonaną w charakterystycznym dla Abakanowicz materiale,

tkaninie jutowej utwardzanej żywicą.
 

Przemiany polityczne w kraju powodują też zmiany w sztuce po 1989 roku. Pojawiają się

tendencje postmodernistyczne i nowa ekspresja. Do Orońska trafiają uczestnicy grupy Neue

Bieriemiennost. W zbiorach reprezentują ją prace Marka Kijewskiego, Mirosława Filonika i

Mirosława Bałki. Tutaj nieco później pracuje Sylwester Ambroziak. W latach 90.

organizowane są warsztaty, na których pojawia się Grzegorz Kowalski wraz ze swoją słynną

„Kowalnią”. Silne osobowości twórcze zdominowały polską scenę artystyczną, inicjując nurt

sztuki krytycznej, mocno angażującej twórcę i widza w dialog społeczno-polityczny.

Dołączyli do nich artyści z innych środowisk, uprawiający podobny nurt. W kolekcji

reprezentują go dzieła Grzegorza Klamana, Roberta Rumasa i Doroty Nieznalskiej. Z tego

czasu pochodzi też niewielkich rozmiarów ceramiczny autoportret Pawła Althamera. Centrum

posiada sporą grupę prac rzeźbiarskiego duetu Marek Kijewski i Małgorzata Malinowska

„Kocur”, którzy od 1996 roku pracują razem aż do śmierci artysty w 2007 roku. Ich

twórczość inspirowana pop-artem jest najdobitniejszym przykładem jego wykorzystania w

polskiej sztuce w dobie postmodernistycznych poszukiwań i reakcji na nową rzeczywistość i

nową sytuację ekonomiczno-kulturową kształtującą się w naszym kraju od wczesnych lat 90.

W tych czasach pojęcie sztuki rzeźbiarskiej w Polsce poszerza się. Obok form tradycyjnie

rzeźbiarskich pojawiają się obiekty artystyczne, instalacje przestrzenne i świetlne, a wreszcie

rzeźby wirtualne i animacje komputerowe. Wystawy i twórczość artystów stają się coraz

bardziej złożone i kompleksowe. Zaczynają oddziaływać na różne nasze zmysły. Artyści

posługują się synestezją. Pojawiają się multimedia, film, fotografia, grafika komputerowa i

działania performatywne. Ostatnio do naszej kolekcji zakupiliśmy prace młodych i średniej

generacji artystów, którzy reprezentują różnorodne tendencje i interesują się aktualnymi

zjawiskami współczesnej kultury, takimi jak ekologia, posthumanizm czy pacyfizm. Na

wystawie pokazujemy część tych nowych nabytków: prace Artura Malewskiego, Martyny

Szwinty, Miłosza Flisa, Michaliny Bigaj czy Wojciecha Zasadniego. Wszyscy uczestniczyli w

Triennale Młodych – przeglądzie najciekawszych debiutujących osobowości, który odbywa

się w Orońsku z inicjatywy Jana Berdyszaka od 1992 roku.
 

Kolekcjonowanie współczesnej sztuki i określenie profilu kolekcji jest zadaniem niełatwym.

Jednakże Centrum Rzeźby Polskiej będzie zbierać aktualne prace najciekawszych polskich, a

także zagranicznych artystów, które – jak mamy nadzieję – nie tylko podniosą wartość naszej

kolekcji, ale także stworzą reprezentatywny zbiór służący edukacji. Dotyczy to zwłaszcza

kolekcji parkowej, która będzie przebudowywana w Orońsku w następnych latach. Praca

„Przejście” Jarosława Kozakiewicza, a także prezentowany na obecnej wystawie

„Czajniczek” Marty Pszonak są jej nowym początkiem.
 

Wystawa pokazuje różne poetyki i sposoby widzenia, jakimi operowali bądź ciągle operują

prezentowani artyści proponujący widzowi inny świat. Wystawa jest także prezentacją części

kolekcji orońskiej, w której zasadniczym kryterium doboru eksponatów jest ranga artysty i

wartość jego dzieła w odniesieniu do zjawisk polskiej i światowej sztuki. Znalazły się tutaj

nie tylko rzeźby, ale także obiekty, instalacje oraz video, m.in. Sylwestra Ambroziaka i

Teresy Murak. Prezentację naszej kolekcji uzupełnia film o Centrum Rzeźby Polskiej

autorstwa Róży Fabjanowskiej i Sławomira Malcharka, który przybliża widzom to miejsce

sztuki położone w dziewiętnastowiecznej posiadłości Józefa Brandta, a także opowiada o

planach jego rozwoju. W trakcie trwania wystawy ukaże się katalog przygotowany wspólnie

przez Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku i Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej

Elektrownia w Radomiu.
 

Eulalia Domanowska
 
foto (Adam Rzepecki, Motorem mojej sztuki jest SHL-ka, 1981, rekonstrukcja 1995)